Als je een tuinier, boer of simpelweg een bezitter van een terras bent, heb je ongetwijfeld gehoord van Roundup. Dit onkruidbestrijdingsmiddel, wereldwijd bekend en wijdverspreid gebruikt, wordt gepresenteerd als een eenvoudige en snelle oplossing tegen ongewenste planten. Even sproeien en de stoeptegels zijn weer strak schoon, de moestuin lijkt onkruidvrij en landbouwvelden worden overzichtelijker.
Toch kleeft er een groot nadeel aan dit gemak. In de afgelopen decennia is steeds duidelijker geworden dat Roundup niet zo onschuldig is als de reclame ons ooit deed geloven. Zowel voor de menselijke gezondheid als voor de natuur zijn er serieuze risico’s. In deze blog duiken we diep in het verhaal achter Roundup: waarom mensen het gebruiken, welke gevaren er schuilgaan, en waarom het uiteindelijk beter is om het links te laten liggen.
Wat is Roundup eigenlijk?
Roundup is de merknaam van een reeks herbiciden die oorspronkelijk zijn ontwikkeld door Monsanto, een bedrijf dat inmiddels is overgenomen door Bayer. Het belangrijkste werkzame bestanddeel in Roundup is glyfosaat. Dit is een chemische stof die planten doodt door het enzym EPSP-synthase te blokkeren. Zonder dit enzym kunnen planten geen essentiële aminozuren meer aanmaken en sterven ze langzaam af.
Omdat dit enzym in mensen en dieren niet voorkomt, werd Roundup jarenlang gepresenteerd als een “veilig” middel: schadelijk voor planten, maar niet voor ons. Dat idee is decennialang de basis geweest voor het massale gebruik van het middel in landbouw, tuinonderhoud en particuliere tuinen. Inmiddels weten we echter dat dit verhaal te kort door de bocht is.
Waarom gebruiken mensen Roundup?
Gemak
De grootste aantrekkingskracht van Roundup is simpelweg gemak. Onkruid wieden is zwaar, tijdrovend en vaak frustrerend werk. Met een fles Roundup lijkt het probleem binnen enkele dagen opgelost. Voor de particuliere gebruiker is dit een snelle manier om het terras of de oprit netjes te houden.
Landbouwkundige efficiëntie
In de landbouw is het gebruik van Roundup nog omvangrijker. Boeren gebruiken het om grote akkers snel onkruidvrij te maken, waardoor gewassen minder concurrentie hebben voor voedingsstoffen en water. Bovendien bestaan er genetisch gemodificeerde (GMO) gewassen die bestand zijn tegen glyfosaat, zoals soja en maïs. Deze planten kunnen Roundup overleven, terwijl het onkruid eromheen sterft. Dat maakt het beheer van landbouwvelden efficiënter en goedkoper.
Lage prijs en beschikbaarheid
Roundup is relatief goedkoop, makkelijk verkrijgbaar in tuincentra en zelfs bij bouwmarkten. Het is dus een laagdrempelige oplossing die voor veel mensen aantrekkelijk lijkt.
Waarom het beter is om Roundup niet te gebruiken
Hoewel Roundup effectief is in het bestrijden van onkruid, kleven er grote nadelen aan het middel. Zowel voor de gezondheid van mensen als voor ecosystemen zijn de gevolgen aanzienlijk.
Gevaren voor de menselijke gezondheid
- Kanker en rechtzaken: In 2015 classificeerde het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC), onderdeel van de Wereldgezondheidsorganisatie, glyfosaat als “waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens”. Sindsdien zijn er duizenden rechtszaken aangespannen door mensen die stellen kanker te hebben gekregen door blootstelling aan Roundup, met name non-Hodgkin-lymfoom. In verschillende gevallen kregen slachtoffers gelijk en moest Bayer (de huidige eigenaar van Monsanto) miljoenen euro’s schadevergoeding betalen.
- Hormonale verstoring: Er zijn aanwijzingen dat glyfosaat en de hulpstoffen in Roundup de hormoonhuishouding kunnen verstoren. Dit kan leiden tot vruchtbaarheidsproblemen, ontwikkelingsstoornissen en andere gezondheidsproblemen.
- Effecten op de darmen: Sommige studies suggereren dat glyfosaat de darmflora kan aantasten. Omdat ons microbioom een cruciale rol speelt in onze algehele gezondheid, kan dit indirect leiden tot uiteenlopende gezondheidsklachten.
- Resten in voedsel: Glyfosaat wordt niet alleen gebruikt op akkers vóór de teelt, maar ook soms vlak voor de oogst (om gewassen sneller te laten drogen, een praktijk die ‘desiccatie’ heet). Daardoor komen resten van het middel terecht in granen, peulvruchten en andere voedingsmiddelen die wij dagelijks eten.
Gevaren voor de natuur
-
-
- Biodiversiteitsverlies: Roundup doodt niet alleen “lastig” onkruid, maar ook veel inheemse planten die een belangrijke rol spelen in ecosystemen. Dit heeft grote gevolgen voor insecten, vogels en andere dieren die afhankelijk zijn van deze planten voor voedsel en schuilplaatsen.
- Impact op bestuivers: Honingbijen en wilde bijen zijn cruciaal voor de bestuiving van gewassen en wilde planten. Onderzoek toont aan dat blootstelling aan glyfosaat hun oriëntatievermogen en darmgezondheid kan verstoren, wat bijdraagt aan de wereldwijde bijensterfte.
- Verontreiniging van water: Roundup spoelt makkelijk uit naar sloten, rivieren en grondwater. Daar kan het aquatische ecosystemen verstoren, vissen schaden en de waterkwaliteit verminderen.
Gevolgen op lange termijn
De risico’s van Roundup zijn niet alleen acuut, maar vooral ook cumulatief. Dat wil zeggen dat de effecten zich langzaam opstapelen in de loop van jaren.
-
-
- Voor mensen betekent dit dat herhaaldelijke blootstelling – via voeding, via werk in de landbouw of via tuinieren – kan leiden tot gezondheidsproblemen die pas later zichtbaar worden.
- Voor de natuur betekent dit dat ecosystemen langzaam verschralen. Het verdwijnen van wilde bloemen door herbicidengebruik leidt tot minder insecten, wat weer effect heeft op vogels en andere dieren hoger in de voedselketen.
-
Deze sluipende effecten maken het extra gevaarlijk: omdat er niet meteen iets misgaat, wordt het middel vaak onderschat.
Zijn er alternatieven voor Roundup?
Gelukkig zijn er tal van alternatieven die veel veiliger zijn, zowel voor de mens als voor de natuur.
Voor particulieren
-
-
- Handmatig wieden: Ja, het kost tijd, maar het is effectief en volledig gifvrij.
- Onkruidbranders: Met een gas- of elektrische brander kun je ongewenste planten wegbranden.
- Azijn- of zoutoplossingen: Hoewel ook hier voorzichtigheid geboden is (te veel zout kan de bodem schaden), zijn dit minder schadelijke alternatieven dan glyfosaat.
- Bodembedekking: Grind, boomschors of bodembedekkende planten maken het moeilijker voor onkruid om te groeien.
-
Voor landbouw
-
-
- Mechanische bestrijding: Met moderne machines kunnen onkruiden ook zonder chemicaliën effectief worden beheerd.
- Gewasrotatie: Door variatie in gewassen worden onkruiden en plagen minder dominant.
- Agro-ecologische methoden: Natuurlijke ecosystemen als inspiratiebron gebruiken kan leiden tot een gezonder landbouwsysteem met minder afhankelijkheid van chemische middelen.
-
Toenemende maatschappelijke discussie
De discussie over Roundup is inmiddels wereldwijd losgebarsten. In de Europese Unie is het gebruik van glyfosaat herhaaldelijk onderwerp van debat. Verschillende landen, waaronder Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk, hebben stappen gezet richting een verbod of sterke beperking van het middel. Tegelijkertijd blijft de lobby vanuit grote bedrijven sterk: zij benadrukken dat glyfosaat essentieel is voor de landbouwproductie.
Ook consumenten spelen een steeds grotere rol. Steeds meer mensen kiezen bewust voor biologische producten, waarbij geen gebruik wordt gemaakt van glyfosaat of andere synthetische bestrijdingsmiddelen.
Conclusie: gemak versus verantwoordelijkheid
Roundup staat symbool voor een fundamentele keuze die we als samenleving moeten maken: kiezen we voor kortetermijngemak of voor langetermijngezondheid en duurzaamheid?
Het middel is zonder twijfel effectief in het bestrijden van onkruid, maar de prijs die we betalen is hoog. Gezondheidsrisico’s voor mensen, schade aan de biodiversiteit, vervuiling van ons milieu en de opkomst van resistente superonkruiden zijn signalen die we niet langer kunnen negeren.
De tijd dat we gedachteloos een fles Roundup uit het schap konden trekken, zou voorbij moeten zijn. Bewustwording, gedragsverandering en politieke keuzes zijn nodig om de overgang te maken naar een landbouw- en tuincultuur waarin gifvrije oplossingen de norm worden.
Roundup is misschien een snelle oplossing, maar op de lange termijn blijkt het eerder een gifpil voor onze gezondheid en onze planeet. De vraag is niet zozeer of we zonder Roundup kunnen, maar wanneer we de keuze durven maken om het definitief achter ons te laten.
-
